Nad odpowiedzią na to pytanie zastanawialiśmy się na styczniowym spotkaniu Koła. Naszym gościem był Jan Gołębiowski, psycholog i profiler kryminalny, autor książki Profilowanie kryminalne. Wprowadzenie do sporządzania charakterystyki psychofizycznej nieznanych sprawców przestępstw.
Kroniki kryminalne, jak się okazuje, pełne są przestępstw, których sprawcy pozostawili po sobie szczególny „trop” w postaci środków językowych, które stają się poszlakami w śledztwie. Jak się okazuje, wszelkie teksty pozostawione przez przestępcę mogą znacząco wpłynąć na rozwiązanie zagadki.
Typowymi śladami są np. powtarzające się błędy ortograficzne zdradzające, że nasz potencjalny sprawca nie tylko mało uważnie słuchał na lekcjach polskiego, ale też raczej nie ma wyższego wykształcenia. Na pochodzenie autora może zaś wskazywać używanie przez niego regionalizmów. Inne cechy charakterystyczne to np. bogate słownictwo, logiczna budowa tekstu i obecność wulgaryzmów. Aluzje literackie czy wykorzystanie danego gatunku literackiego (apel, manifest, list, SMS itd.) również wyraźnie świadczą o zamiarach, potrzebach lub poziomie intelektualnym szantażysty.
Na spotkaniu zapoznaliśmy się także z najpopularniejszymi sprawami, w których ważną rolę odegrała analiza komunikatów językowych. Wśród nich są m. in. sprawy Kuby Rozpruwacza z XIX wieku i Teda Kaczynskiego (1978–1995) znanego jako Unabomber. W Polsce były to np. sprawa z Jeleniej Góry z 1973 roku czy przypadek Gumisia, krakowskiego podkładacza bomb.
Spotkanie zakończyliśmy ożywioną dyskusją. Pytaliśmy m. in. o to, jak często wykorzystywane są zasady stylometrii podczas śledztwa i o ogólną charakterystykę listów samobójców. Wzbogaceni o tę wiedzę, jak również podekscytowani możliwościami pracy w charakterze językoznawcy-detektywa, postanowiliśmy zagłębić się w temat. W najbliższym czasie zamierzamy opublikować bardziej rozbudowany wpis dotyczący profilowania językowego przestępstw.
PS Zainteresowanym polecamy serial Manhunt: Unabomber dostępny na platformie Netfilx. Szczegółowo została w nim przedstawiona praca profilera, który przyczynił się do rozwiązania sprawy Teda Kaczynskiego.
Fotografia w tekście: U. S. Marshals Service, licencja CC BY-ND 2.0.
Międzywydziałowe Koło Językoznawstwa Synchronicznego 